Matze het brood van kwelling, brood van vrijheid.

Aan het begin van het verhaal dat tijdens de seideravond wordt verteld noemen we matze het brood der verdrukking. Later op de avond spreken we erover als het vrijheidsbrood dat het Joodse volk at toen ze Egypte zo snel verlieten dat ze niet konden wachten tot het deeg zou rijzen.

Wat is de matze: een symbool van onderdrukking of van vrijheid?

Ook vreemd is de uitnodiging aan anderen om samen met ons het brood der verdrukking te eten.

Wat voor gastvrijheid is het om anderen te vragen ons lijden te delen?

Onverwacht ontdekte ik het antwoord in het geweldige boek van Primo Levi, If This is a Man, het schrijnende verslag van zijn ervaringen in Auschwitz tijdens de Holocaust.

Volgens Levi was de ergste tijd toen de nazi’s zijn gevlucht in januari 1945 uit angst voor de Russische opmars. Alle gevangenen die konden lopen werden meegenomen op de brute dodenmarsen. De enige mensen die in het kamp achterbleven, waren degenen die te ziek waren om te verhuizen.

Tien dagen lang werden ze alleen gelaten met alleen restjes voedsel en brandstof. Levi beschrijft hoe hij werkte om een ​​vuur aan te steken. Dit om wat warmte te brengen aan zijn medegevangenen, waarvan velen stierven. Hij schrijft dan:  “Toen het kapotte raam was gerepareerd en de kachel zijn warmte begon te verspreiden, leek er iets in iedereen te ontspannen, op dat moment stelde Towarowski (een Frans-Pool van drieëntwintig, met tyfus)  voor aan de anderen dat elk van hen een sneetje brood zouden geven aan ons drieën die aan het werk waren. En zo was het afgesproken.”

Joodse feesten een compleet overzicht en diverse artikelen
De Joodse feesten zijn voor Joden belangrijke mijlpalen in het jaar. Vind hier een volledig overzicht van alle feesten met veel verdiepende artikelen.
Klik hier voor het overzicht>>>

Menselijkheid

Slechts een dag eerder zou dit ondenkbaar zijn geweest zei Levi. De wet van het kamp zei: “Eet je eigen brood en als je kan dat van je naaste.” Anders zou het zelfmoord zijn geweest. Het aanbod om brood te delen “was het eerste menselijke gebaar dat onder ons plaatsvond. Ik geloof dat dat moment kan worden gedateerd als het begin van de verandering waardoor wij, die niet waren gestorven, langzaam weer veranderden van Haftlinge [gevangenen] in mensen.”

Het delen van voedsel is de eerste handeling waardoor slaven vrije mensen worden. Iemand die bang is voor morgen biedt zijn brood niet aan anderen aan. Maar iemand die bereid is zijn voedsel met een vreemde te delen. Die heeft al bewezen in staat te zijn tot gemeenschap en vertrouwen. Dit zijn de twee dingen waaruit hoop voortkomt.

Daarom beginnen we de Seder door anderen uit te nodigen om zich bij ons aan te sluiten om matze te eten. Zo zetten we ellende om in vrijheid.

Door: Rabbi Lord Jonathan Sacks z”l.