Joodse Feesten

De Joodse feesten zijn voor Joden over de hele wereld belangrijke mijlpalen in het jaar. In alle grote Joodse centra over de hele wereld zijn de feestdagen merkbaar in de sfeer op straat, op de scholen, synagogen en bij de mensen thuis. De Joodse kalender is gebaseerd op maanjaren. De jaartelling begint bij de de schepping van de wereld. De dag begint als het donker is, tot de volgende dag als de nacht gevallen is. De maanden hebben allen Hebreeuwse namen. Op deze pagina vindt u een overzicht van de Joodse feesten.

Sjabbat en Rosj Chodesj

Sommige feestdagen lijken haast gewoon, omdat ze wekelijks of maandelijks plaatsvinden. Maar dat maakt ze zeker niet onbelangrijk. Integendeel.

sabbatkaarsen en challe
foto: slgckgc (CC2.0)

De viering van Sjabbat staat in de Tien Geboden beschreven en een verdere beschrijving betreffende het gebruik van vuur tijdens de Sjabbat staat in de Thora (Bijbel) in Sjemot (Exodus) 35:3. De Sjabbat valt op zaterdag en is de wekelijkse rustdag. Het is de belangrijkste dag van de week. De Sjabbat wordt meestal doorgebracht met familie en vrienden. Het is ook de dag van herinnering dat de wereld niet van ons is en wij respect moeten hebben voor G’ds schepping.

Op vrijdagavond begint de Sjabbat met zonsondergang en eindigt 25 uur later, als het helemaal donker is.

De Sjabbat symboliseert een van de tekens tussen G’d en het Joodse volk.

Nieuwe maan Rosj chodesj
foto: Beth Woodrum (CC2.0)

Rosj Chodesj (‘hoofd van de maand’) is de eerst dag van iedere maand. De Joodse maanden zijn gebaseerd op de maancyclus. Rosj Chodesj valt op de dag waarbij de nieuwe maan te zien is. Een synodische maand duurt ongeveer 29.5 dagen en een maand duurt dus altijd 29 of 30 dagen. Bij een jaar met twaalf maanden kom je uit op 354 dagen, waar men 11 dagen achterloopt op de zonnekalender van 365 dagen.

De Joodse kalender is op de maan gebaseerd, maar niet uitsluitend, omdat de kalender aan de zon wordt aangepast door middel van een schrikkelmaand. Zoals in de Thora (Bijbel) beschreven staat moet het Pesachfeest (Paasfeest) altijd in de lente vallen en het Soekot (Loofhuttenfeest) in de herfst dus een aanpassing is elke paar jaar nodig.
Tijdens Rosj Chodesj worden er extra gebeden gezegd in de synagogen.

Joodse Feesten – De Hoge Feestdagen

Rosj Hasjana (Joods Nieuwjaar) en Jom Kippoer (Grote Verzoendag) worden ook wel de Hoge Feestdagen genoemd.

Rosj hasjana sjofar
foto: MinoZig (CC4.0)

Rosj Hasjana valt in de maand Tisjri, dit valt in de maand September. Het feest staat vermeld in de Thora in Wajikra (Leviticus) 23:24 en Bamidbar (Numeri) 29:1, waar ook andere Joodse feesten worden genoemd. Rosj Hasjana is het begin van het nieuwe Joodse jaar. Op deze dag werd de eerste mens geschapen, die wordt beschouwd als voltooiing van de schepping. Rosj Hasjana wordt ook wel de Dag van de Bazuin genoemd.

Rosj Hasjana benadrukt dus de speciale relatie tussen G’d en de mensheid: onze afhankelijkheid van G’d als onze Schepper, Die ons in leven houdt, en G’ds afhankelijkheid van diegenen die Zijn aanwezigheid in de wereld bekend en voelbaar maakt.

Hemelse gerechtshof

Ieder jaar op Rosj Hasjana ‘passeren alle bewoners van de wereld voor G-d langs, als een kudde schapen’ en wordt er door het Hemelse gerechtshof beslist ‘wie zal leven en wie zal sterven … wie zal verarmen en wie rijk zal worden; wie zal vallen en wie zal oprijzen.’ Maar dit is ook de dag waarop wij G-d tot Koning over het Universum uitroepen.

De Kabbalisten leren ons dat het voortbestaan van het universum afhankelijk is van de vernieuwing van de G’ddelijke wens van het bestaan van een wereld, wanneer wij G’ds koningschap ieder jaar op Rosj Hasjana accepteren.

Het blazen op de sjofar (ramshoorn) is een centraal onderdeel van de gebeden. Het is een tijd van inkeer, je geestelijke ‘inventarisatie’ op te maken over wat voor daden jij in je leven doet.

» Lees meer artikelen over Rosj Hasjana
» Nog meer artikelen op Jodendom-online.nl

Jom Kipoer
Maurycy Gottlieb (1856–1879)

Jom Kippoer is van de Joodse feesten de heiligste dag van het jaar – de dag waarop we het dichtst bij G’d zijn en dus bij de essentie van onze eigen ziel. Het is de dag van de verzoening – ‘Want op deze dag zal Hij verzoening voor jullie doen, om jullie te reinigen; van al jullie zonden zullen jullie rein zijn voor Hasjem’ (Leviticus 16:30).

zonden vergeven

Gedurende 25 uur – vanaf een paar minuten vóór zonsondergang, een week na Rosj Hasjana (Joods Nieuwjaar) ‘kwellen we onze zielen’: het is verboden te eten, drinken, wassen, bodylotion of parfum op te doen, leren schoeisel te dragen en huwelijksrelaties te consumeren. Het is de plechtigste en gewichtigste dag van het jaar, en is het een feestdag: een vreugde die tot uiting komt in de spiritualiteit van de dag en die het vertrouwen tot uitdrukking brengt dat G-d onze oprechte spijt accepteert en onze zonden vergeeft, en ons vonnis afsluit met een nieuw jaar van leven, gezondheid en geluk.

De hele dag door zijn er gebeden in de synagogen waarbij inkeer helemaal centraal staat.

» Lees meer artikelen over Jom Kippoer
» Lees meer over Jom Kippoer op Jodendom-online.nl

Joodse Feesten – De Pelsgrimsfeesten

Voor deze feesten trokken Joden naar Jeruzalem om de Tempel te bezoeken of reizen veel Joden als pelgrim naar een speciale plaats.

Sederschotel met Pesach
foto: Robert Couse-Baker (CC2.0)

Pesach is het feest van de geboorte van het Joodse volk. Na vierhonderd jaar van slavernij in Egypte, bevrijdde G’d het Joodse volk  door met tien plagen de Egyptenaren te straffen. Mozes en zijn broer Aharon waren de leiders van het volk en hebben deze moeilijke taak vervuld.

De voorbereidingen voor dit feest zijn enorm. Het hele huis wordt schoongemaakt en in het bijzonder de keuken. Tijdens het Pesachfeest worden geen levensmiddelen met chametzs (gist) gegeten, zoals brood, pizza, spaghetti etc. Het feest duurt zeven dagen.

Seideravond

De eerste avond van het Pesachfeest heet de Seideravond. Tijdens de Seideravond wordt uitgebreid verteld over de geboorte van het Joodse volk. Er is ook bijzonder eten zoals matzes (ongezuurd brood) en bittere mierikswortel, om de bitterheid van de slavernij te herdenken. Daarna volgt er een feestelijke maaltijd.

» Lees meer artikelen over Pesach
» Lees meer over Pesach op Jodendom-online.nl

Versierde synagoge voor Sjawoe'ot
foto: David (CC2.0)

Sjawoe’ot is het Wekenfeest zoals genoemd wordt in de Thora in Sjemot (Exodus) 34:22 – het Wekenfeest en ook het Oogstfeest (Exodus) 23:16. Precies zeven weken na het begin van Pesach volgt het Sjawoe’otfeest. Tijdens dit feest wordt het ontvangen van de Thora (Bijbel) bij de berg Sinai gevierd. Tijdens Sjawoe’ot staat Thorastudie centraal, de hele nacht tijdens Sjawoe’ot wordt de Thora bestudeerd. Overdag wordt er uitgebreid een feestelijke maaltijd gegeten.

Tijdens het oogstfeest kon men de eerste opbrengst van het fruit naar de Tempel in Jeruzalem brengen. De oogst was van de zeven soorten vruchten die het land van Israël voorbrengt: tarwe, gerst, druiven, granaatappels, olijven en dadels, zie Devariem (Deutronomium) 8:8.

» Lees meer artikelen over Sjawoe’ot
» Lees meer over Sjawoe’ot op Jodendom-online.nl

Soekot
foto: B Negin (CC2.0)

De opdracht voor het Soekotfeest staat in de Thora in Vajikra (Leviticus 23:34). Tijdens het feest word wordt herdacht dat het Joodse volk veertig jaar lang in de Sinaiwoestijn onder de bescherming van G’d rondtrok. Soekot is ook een oogstfeest, de laatste oogst voor de winter is binnengehaald.

Na Jom Kipoer (Grote Verzoendag) begint Soekot. Het feest duurt een hele week. Soekot valt altijd in het najaar. Vijf dagen nadat G’d het Joodse volk vergeven heeft – na de Grote Verzoendag – volgt het vreugdevolle feest. Het duurt acht dagen.

Soeka

Tijdens het hele Soekotfeest verblijft men in een Soeka (Loofhut). Het dak van de hut moet van takken en ander plantaardig materiaal zijn gemaakt.

Etrog en Loelav
De hele week wordt er gebeden met een bundeling van een palmtak (loelav), twee wilgentakken (arava) en drie mirthetakken (hadas), deze bundel samen heet de loelav. Verder wordt er nog een citrusvrucht (etrog) toegevoegd. Deze set van loelav en de etrog is een symbool van vreugde.

» Lees meer artikelen over Soekot
» Lees meer over Soekot op Jodendom-online.nl

Sjemini Atzeret (Slotfeest) sluit Soekot af. De gebeden voor regen staan centraal omdat het regenseizoen in Israël staat te beginnen.

simchat thora
foto: Gadi Muntz Pikiwiki Israel (CC2.5)

Simchat Thora (Vreugde der Wet) is een groot feest waarbij de dankbaarheid van het Joodse Volk wordt geuit omdat zij de Thora mochten ontvangen en tot op de dag van vandaag kunnen bestuderen. In de synagogen leest men het laatste hoofdstuk van de Thora uit, waarna men direct opnieuw begint met het eerste hoofdstuk van de Thora, in Bereesjiet (Genesis). Tijdens deze dag wordt er uitbundig gedanst in gezongen. Door de kinderen wordt er veel gedanst en zij krijgen veel lekkers.

» Lees meer over deze feesten op Jodendom-online.nl

Joodse Feesten – Half-Feesten
Chanoeka
foto: Chenspec (CC3.0)

Chanoeka is een van de kleinere Joodse feesten. Tijdens het feest worden er elke avond kaarsjes aangestoken. Het gebruik is om de eerste nacht een kaars aan te steken (ook een extra ‘hulp’kaars) en iedere extra avond wordt een extra kaars toegevoegd, dit acht dagen lang. De hulpkaars wordt de ‘sjammasj’ genoemd.

De Menora staat veelal voor het raam in elk Joods huis en elke avond na het aansteken van de kaarsjes worden er spelletjes gespeeld, lekker gegeten en cadeautjes uitgepakt.

» Lees meer artikelen over Chanoeka
» Lees meer over Chanoeka op Jodendom-online.nl

poerim
foto: Yonina (GNU Free Documentation License)

Tijdens het Poeriemfeest wordt de dag herdacht dat het Joodse volk van de uitroeiing is gered. Het verhaal wordt beschreven in  het boek van Esther.

Het verhaal van Mordechai en Esther wordt  tweemaal (’s avonds en ’s ochtends) voorgelezen.  Ongeveer 450 jaar voor de gewone jaartelling heeft Esther samen met Mordechai weten te voorkomen dat de Joden in het Babylonische rijk uitgeroeid zouden worden.

vastendag

Aan het Poeriemfeest gaat een vastendag vooraf, de vastendag van Esther.

Van alle Joodse feesten is Poerim het meest uitbundig en vrolijk en er zijn ook verkleedpartijen. Er is een feestelijke maaltijd, het is een beetje carnavalsachtig. Het Jodendom moedigt alcoholische dranken niet aan, maar tijdens het Poeriem feest is er een uitzondering.

» Lees meer artikelen over Poerim
» Lees meer over Poerim op Jodendom-online.nl

Lag Ba’omer betekent de 33ste dag van de Omer, de periode van 49 dagen tussen het Pesachfeest (Paasfeest) en Sjawoe’ot (Wekenfeest). Tijdens Lag Ba’omer zijn er overal kampvuren en de kleine jongetjes vanaf drie jaar krijgen hun eerste knipbeurt.

De reden voor de viering van de dag van Lag Ba’omer is dat in de Talmoed wordt beschreven dat tijdens een plaag duizenden van de leerlingen van Rabbi Akiva stierven. Deze plaag stopte op de 33ste dag van de Omertelling. De reden dat de leerlingen van Rabbi Akiwa stierven was omdat zij geen onderling respect voor elkaar hadden. Daarom is deze periode een tijd van bezinning om je daden na te gaan ten opzichte van je gedrag tot je medemens. Op de 33ste dag stopte de plaag.

Lag Ba’omer is ook de overlijdensdag van Rabbi Shimon Bar Yochai. Rabbi Shimon heeft de Joodse mystiek opgeschreven in de boeken van de Zohar en heeft zich verzet tegen de Romeinse overheersing die het land van Israël bezet had.

Op de dag van Lag Ba’omer bezoeken duizenden mensen het graf van Rabbi Shimon Bar Yochai in Miron, een noordelijk plaatsje in Israël.

» Lees meer over Lag Ba’omer

» Lees meer over Lag Ba’omer op Jodendom-online.nl

Joodse Feesten – De rouwdagen

Rouwdagen tussen de Joodse Feesten hoe zit dat? Vreugde en verdriet ligt in het Jodendom nooit ver uit elkaar. Niet alleen worden hoogtepunten herdacht, maar ook dieptepunten worden herinnerd en bij stilgestaan. Naast Joodse feesten, kent het Jodendom daarom ook diverse rouw- en vastendagen.

Verwoesting van de Joodse tempel (Francesco Hayez (1791–1882)
‘Verwoesting van de Joodse tempel’ (Francesco Hayez (1791–1882)

De rouwdag van de 9de van de Joodse maand Av is een tijd van rampspoed voor het Joodse volk. Op deze datum vonden door de geschiedenis heen meerdere rampzalige gebeurtenissen voor het volk Israël plaats:

  • Vernietiging van de eerste Tempel in Jeruzalem
  • Vernietiging van de tweede Tempel in Jeruzalem
  • De moordpartijen van Kruisvaarders worden herdacht.
  • 1492 Inquisitie de verdrijving van de Joden uit Spanje en Portugal.
  • Begin van de Eerste wereldoorlog die leidde tot de Tweede Wereldoorlog.
zwaarste rouwdag

De negende dag van Av is de zwaarste rouwdag van het Joodse volk. Deze dag wordt door het Joodse volk gevast, er worden geen leren schoenen gedragen als teken van rouw, men heeft geen geslachtgemeenschap en men wast zich niet op die dag.

In de synagogen is de rouw duidelijk merkbaar, men zit op lage stoeltjes en het kleed voor de heilige ark, waar de Thora rollen in staan is in het zwart gehuld. Tijdens de gebeden worden klaagliederen gezegd die veelal de ellende van de verwoesting van de Tempel beschrijven en vertellingen over de vele vervolgingen door de eeuwen heen.

Tegen de middag kan men weer op gewone stoelen zitten. Nadat de nacht is gevallen, kan men weer eten en de volgende dag is pas de algehele rouw voorbij.

» Lees meer artikelen over Tisja be’Av

» Lees meer over Tisja Be’av op jodendom-online.nl

De vlucht van de gevangenen (James Tissot 1836-1902)
De vlucht van de gevangenen (James Tissot 1836-1902)

Deze vastendag valt meestal in de maand juli. Het is een dag van rouw. 17 Tammoez is het begin van de drieweekse rouwperiode. Deze dag herinnerd ons eraan dat de muren van Jeruzalem zijn verbroken door het leger van Nebuchadnezzar. Dit leidde tot de vernietiging van de eerste Tempel in het jaar 587 voor de gewone jaartelling, door de Babyloniërs.

Thorarollen verbrand

Vóór de vernietiging van de tweede Tempel door de Romeinen in het jaar 68 van gewone jaartelling is Jeruzalem voor lange tijd belegerd. Hierna hebben de Romeinen afgodsbeelden in de Tempel geplaatst en Thorarollen verbrand. En de ballingschap van het Joodse begon.

Deze vastendag op de tiende dag van de maand Tewet valt midden in de winter, dus is het een bijzonder korte vastendag omdat de duisternis al vroeg op de dag invalt.

Op deze dag herdenkt het Joodse volk het begin van het beleg van Jeruzalem door de Babylonische heerser Nebuchanezzar. Dit beleg duurde 2,5 jaar en leidde uiteindelijk tot de verwoesting van de Tempel.

Verder werden op 9 Tewet in de tijd van de tweede Tempel 72 geleerden door de Egyptische Talmai (Ptolomeus) opgedragen de Thora in het Grieks te vertalen, de Septuaginta. De reden voor de rouw is  dat de letterlijke vertaling van de Thora zonder Mondelinge Leer (Misjna) leidt tot een verkeerd begrip en verdraaiing. De gevolgen daarvan heeft het Joodse volk sindsdien moeten ervaren.

De achtste van Tewet was de overlijdensdag van de profeet Ezra die de Joden heeft teruggeleid uit de ballingschap van Babylonië.

Holocaust

Aangezien velen niet weten wat de precieze overlijdensdag van hun familie was tijdens de Holocaust. Op de tiende van Tewet herdenkt men gezamenlijk de jaartijd (‘herinnering’ van overlijdensdatum).

Toen de Babylonische koning Nebuchadnezzar Jeruzalem veroverde, stuurde hij de meeste van zijn inwoners in ballingschap. Hij stelde Gedalja de zoon van Achikam, aan als gouverneur van het nu Babylonische Judea. Veel Joden die naar Moab, Ammon, Edom en andere aangrenzende landen waren gevlucht, keerden terug naar Judea.

Baalis de koning van Ammon, was vijandig ten opzichte van de Joden en stuurde Jishmael Ben Netanja, een afstammeling  van de koninklijke familie van Judea, om Gedalja te vermoorden. Dit gebeurde in de zevende maand (Tishri) van het jaar 582/1 voor de gewone jaartelling (ongeveer vier tot vijf jaar na de verwoesting van de eerste Tempel).

Men waarschuwde Gedalja voor de moorddadige bedoelingen van zijn gast. Maar weigerde zijn informanten te geloven, in de overtuiging dat hun bericht slechts laster was. Jishmael vermoordde Gedalja, samen met vele andere anderen in Judea.

Het is een rouwdag omdat een de ene Jood de andere Jood niet mag vermoorden dit was tekenend hoe diep het Joodse volk was gezonken.

Joodse Feesten – Symbolische dagen betreffende de moderne staat Israël
Een baby legt een arm op de arm van een Holocaustoverlevende met getatoeëerd nummer uit Auschwitz. De Israëlische vlag vormt de achtergrond.
Foto: Karen Gillerman Harel (BY-NC-ND 2.0)

Jom Hashoa (de dag van de Holocaust) is de jaarlijkse dag voor de herdenking van de Holocaustslachtoffers. Dit gebeurt voornamelijk in Israël. Tijdens deze dag worden de Joodse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdacht.

De herdenkingsdag werd in 1953 in Israël ingevoerd. Om tien uur ’s ochtends gaat in het hele land het luchtalarm af. De  hele Joodse bevolking neemt dan twee minuten stilte in acht. Het verkeer ligt gedurende deze twee minuten helemaal stil, automobilisten staan naast hun auto. Op vele plaatsen in Israël en bij de Joodse gemeenschappen over de hele wereld houden de mensen herdenkingsplechtigheden.

Israëli's vieren Jom Ha'atsmaoet, Onafhankelijkheidsdag
Foto: Boris Karmi National Library of Israel (CC-BY 4.0)

Op 14 mei (5 Ijar Joodse datum) 1948 riepen de zionisten de staat Israël uit. Na tweeduizend jaar van gebed, lijden en strijd van het Joodse volk, erkende de VN de oprichting van de Joodse Staat.

In vrijwel alle Joodse gemeenschappen wordt deze dag herdacht met allerlei festiviteiten en speciale dankgebeden in de synagogen.

 

Joodse jongens dansen met Israëlische vlaggen op straat in Jeruzalem tijdens Jeruzalemdag
Foto: Kristoffer Trolle (CC-BY 2.0)

Tijdens de Zesdaagse Oorlog in 1967 heroverde Israël onder meer het oostelijke deel van Jeruzalem op de Jordaniërs. Die dit sinds de Onafhankelijkheidsoorlog in 1949 bezet hielden. Bij die herovering kwam ook weer de Oude Stad met de Kotel (de Westelijke Muur) en de Tempelberg onder Joodse soevereiniteit. Deze bijzondere gebeurtenis wordt jaarlijks herdacht tijdens Jom Jeroesjalajim.